Hanusia – Gerhardt Hauptmann

Jeden z najbardziej znanych dramatów Gerharta Hauptmanna – Hanusia (niem. Hanneles Himmelfahrt w dosłownym tłumaczeniu Wniebowzięcie Hanusi) napisany został w roku 1893 (…). Za ten utwór sceniczny w 1896 roku Gerhart Hauptmann otrzymał Nagrodę im. Franza Grillparzera. Dramat zainspirował nie tylko twórców teatralnych, ale i filmowych (…).

W Polsce dramat wystawiony został po raz pierwszy 25 lutego 1895 roku na deskach Teatru Miejskiego w Krakowie, w reżyserii Tadeusza Pawlikowskiego i przekładzie Marii Konopnickiej, który to przekład ukazał się w 1899 roku nakładem Wydawnictwa Władysława Okręta w Warszawie.

Hanusia jest jednym z pierwszych dramatów laureata Literackiej Nagrody Nobla, który poza tendencjami naturalistycznymi pociąga czytelnika za sobą w świat marzeń sennych, symboliki religijnej, mistyki oraz mitologii baśniowej. Dosadny obraz trudnej egzystencji w przytułku dla ubogich, ludzkiej nędzy, kradzieży, które są na porządku dziennym, tragiczna historia krótkiego życia tytułowej protagonistki, fizycznie i psychicznie dręczonej przez ojczyma, jej desperacja i próba samobójcza – wszystko to zestawione zostaje z cudownością świata czekającego człowieka po „tamtej stronie”, z pięknem ukazujących się umierającej dziewczynie postaci, z ich dobrocią, łagodnością, słodkim śpiewem chórów anielskich, z niezwykłą pobożnością, którą mimo dziecięcego wieku wykazuje się Hanusia, a wreszcie z jej pośmiertnym obliczem królewny o złotych włosach w pięknej sukni i szklanych trzewikach. Hauptmann niezwykle celnie odzwierciedla wiele funkcjonujących w społeczeństwie wyobrażeń związanych ze śmiercią, z przejściem człowieka na tamten świat, lecz choć są to motywy doskonale znane w literaturze, to jego utwór, mimo upływu niemal stu trzydziestu lat od jego ukazania się, nadal wywiera ogromne wrażenie i budzi zachwyt niezwykłością wizji.

***

Hauptmann analizuje warunki życia zwykłego człowieka, które mógł przestudiować w wielu różnych miejscach, w szczególności zaś w swojej śląskiej ojczyźnie. Jego obrazowanie bazuje na bardzo dokładnych obserwacjach ludzi i ich środowiska. Każda z jego postaci odzwierciedla osobowość całkowicie scharakteryzowaną przez własny indywidualizm. Nigdzie nie znajdziemy postaci odrealnionych, nigdzie nawet śladu charakterów sztampowych. […] Realizm jego opisów zmusza nas do zmierzania ku nowym, lepszym warunkom życia, do chęci ich urzeczywistnienia.

Hans Hildebrand

***

Gerhart Hauptmann

(1862-1946)

Niemiecki dramaturg i powieściopisarz. Autor licznych sztuk teatralnych w duchu naturalistycznym, z których najbardziej znane to:  Hanusia (Hanneles Himmelfahrt, 1894 r.), Florian Geyer (1895 r.), Biedny Henryk (Der arme Heinrich, 1902 r.), A Pippa tańczy! (Und Pippa tanzt, 1906 r.), a także wybitnych utworów prozatorskich, jak: Szaleniec Boży, Emanuel Quint (Der Narr in Christo Emanuel Quint, 1910 r.), Dróżnik Thiel (Bahnwärter Thiel, 1888 r.), czy Kacerz z Soany (Der Ketzer von Soana, 1918 r.). Jego utwory odzwierciedlają tragiczną sytuację najniższych warstw społecznych, biedę i głód, a także demoralizację klasy uprzywilejowanych. W późniejszych dziełach tematyka obyczajowa łączy się elementami baśniowymi. To właśnie Hauptmann przyczynił się do tego, by na deskach niemieckich teatrów dominowały tendencje naturalistyczne. W 1912 r. Gerhart Hauptmann został wyróżniony literacką Nagrodą Nobla za całokształt twórczości.